TEATR ŚLĄSKI

2023, marzec

GERMINAL

Emil Zola

reż. Krzysztof Garbaczewski

premiera 3 marca 2023

Nie aż tak bardzo wiele wspólnego ma spektakl z powieścią Zoli, ale też nikt się nie spodziewał, że mieć będzie. Górnicy u Zoli wydobywają  - jak to górnicy - węgiel, bohaterowie Garbaczewskiego też wydobywają, coś jednak zgoła innego. I można byłoby na pierwszy rzut oka pomyśleć, że mamy oto bezwzględną krytykę kapitalizmu (co jednak w kraju bądź co bądź kapitalistycznym jest nieco naiwne), ale – to jedynie pewna maska, Zola zaś jest tylko pretekstem, do postawienia - powiedzmy - zdecydowanie pozaekonomicznych diagnoz. Nie zdradzę wielkiej tajemnicy - rzecz jest o emocjach, które – jak powiedział w wywiadzie reżyser – są „węglem współczesności”. Jaka jest zatem dziś cena ich wydobycia?

Jest w tym spektaklu kilka znakomitych scen, a najbardziej mi się podobała reakcja właścicieli kopalni na strajk, było w tym coś niesłychanie obyczajowego, niektóre były całkiem zabawne, choć komedią Germinal nazwać niepodobna. Poza tym – jak to u Krzysztofa Garbaczewskiego bywa – mamy ekrany, projekcje, mnóstwo multimedialnego „dziejstwa” i niepodrabialną scenografia Aleksandry Wasilkowskiej, bardzo starannie przemyślanie i wykonane kostiumy (te „teletubisiowe” i te arystokratyczne), oraz last-but-not-least zespół Śląskiego oraz gościnnie tu grającego Stefana Pawła Smagałę - w znakomitej dyspozycji.

2023, marzec

ZANURZENIE

Michael Rubenfeld, Marcin Wierzchowski

reż. Marcin Wierzchowski

premiera 1 marca 2023

Mamy oto dom wziętej prawniczki Łucji Kamockiej, która mieszka z dorosłym synem Mikołajem, (mężczyzna jest mocno poobijany, bo stał się ofiarą awarii windy w swojej firmie) i - z prowadzącą dom Ukrainką Iriną. Irina właśnie sprząta, gdy do mieszkania wchodzi Nieznajomy, od tego momentu nic nie będzie takie samo. 

W Zanurzeniu Marcin Wierzchowski sięgnął do języka kultury popularnej, właściwie cały 1. akt to telenowela, ale proszę się nie dać nabrać – „obyczajowość” tego przedstawienia jest tylko maską, mamy bowiem do czynienia - właściwie jak zawsze u tego reżysera – z moralitetem, z pytaniami o obcych w naszym domu, o najbliższych, o tajemnicach, które wychodzą na jaw w najmniej odpowiednim momencie, wreszcie o - czas, którego nie da się cofnąć, żeby naprawić swoje błędy.

2022, listopad

LOBOTOMIA

Marek Rachoń

reż. Marek Rachoń

premiera 14 października 2022

Nasi bohaterowie (Hera, Koka i Hasz oraz panowie – alfons Zły i Psychol, nazwany tak nie bez powodu) żyją w dość okropnym świecie płatnej miłości, narkotyków, i sexbiznesowej bezwzględności, wiedzą, że ich życie jest ślepą ulicą, że nie ma stąd ucieczki. Można co najwyżej wyłączyć mózg, dokonać tytułowej lobotomii, „myślenie bowiem boli, a bezmyślność – nie”, jak słyszymy w jednym z songów.

Teatr uprzedza, że spektakl jest tylko dla widzów pełnoletnich. Rozumiem, że to (boyowski zresztą) chwyt reklamowy, bo siedząc centralnie w 1.rzędzie nie zauważyłem niczego, co mogłoby zgorszyć maluczkich, ani nie wyłapałem ponadstandardowych pieprzności. Ba, nastawiłem się na ostrą publicystykę społeczną, a otrzymałem historię niepozbawioną, by nie rzec - pełną - liryczności, świetnie opowiedzianą, znakomicie zagraną i zaśpiewaną. Trudno mi wyróżnić kogokolwiek z obsady, bo wszystkie songi są popisem ich warsztatu i talentu, a osobne brawa należą się Annie Mach za fantastyczne tłumaczenie tekstów The Tiger Lillies – song z wymyślaniem nowego abecadła, w którym każdej z liter przyporządkowane jest słowo z ciemnej strony życia, od apatii po – upadek, jest po prostu majstersztykiem.

2022, listopad

ŁASKAWE

Jonathan Littell; adapt. M. Kleczewska i D.J. Neć

reż. Maja Kleczewska

premiera 18 listopada 2022

Głównym bohaterem tego spektaklu jest co prawda Maximilian Aue (znakomity Mateusz Znaniecki), ale bohaterem równorzędnym – adaptacja! Mai Kleczewskiej i Damianowi Neciowi udało się w sposób – nie zawaham się napisać – kongenialny przepisać Littella na scenę, nie odbierając niczego tej wielkiej (w każdym sensie) prozie, unikając przy tym uproszczeń, prowadząc historię Maximiliana w matematycznie wręcz logiczny sposób i jednocześnie zachowując jej – nomen omen – epickość.

Nie będę może dokładnie pisał, o czym ten spektakl jest, oczywiście o wojnie – w uproszczeniu. O tym, że traktuje się ją jako coś, co BYŁO, podczas gdy taka powieść mogłaby powstać – to już wiemy – po 9 miesiącach wojny w Ukrainie, i w tej beletrystyce pojawiłby historie tak samo wzbudzające niedowierzanie, pozornie nieprawdopodobne i przesuwające znane nam dotychczas granice szeroko rozumianego człowieczeństwa. Czy ten fakt nie jest trzecim równorzędnym dramatis persona tego przedstawienia?

Myślę, że inscenizowanie Łaskawych usprawiedliwia na scenie prawie wszystko. W powieści mamy wiele historii bezwzględnie/naturalistycznie dopowiedzianych, jak to pokazać w teatrze, żeby nie naruszyć granicy, za którą jest już pornografia? Reżyserce się to udało, uspokajam, ale – wydaje mi się, że można było pójść dalej, znacznie nawet dalej. Owszem, część publiczności mogłaby tego nie wytrzymać, ale i książkę przecież kończą tylko najsilniejsi.

2022, wrzesień

WĘGLA NIE MA

Przemysław Pilarski

reż. Jacek Jabrzyk

prapremiera 16 września 2022

Mamy oto katowicko-sosnowiecki projekt teatralny mający na celu – mówiąc w największym uproszczeniu – zasypanie dzielącej oba miasta niewielkiej rzeki Brynicy. Choć rzeczka mała, to podziały ogromne, teatr wydaje się być narzędziem do zszywania idealnym, mamy już za sobą Nikaj w Sosnowcu w reżyserii dyrektora Teatru Śląskiego – Roberta Talarczyka, teraz w Katowicach reżyseruje dyrektor z Sosnowca – Jacek Jabrzyk. I temu ciekawemu śląsko - zagłębiowskiemu przedsięwzięciu pokojowemu przygląda się widz spoza wspomnianego kosmosu, gorol, czyli - ja.
I niestety poczułem się trochę niedotulony, nie dlatego, żem godki nie zrozumiał, ale dlatego, że rzecz wydała mi się en bloc w pełni zrozumiała jednak tylko dla tutejszych. Uniwersalności tej opowieści  nie poczułem, a kilka razy reakcji widowni wręcz nie zrozumiałem. Ale...  ta hermetyczność była dla widzów  wyraźnym atutem, w foyer słyszałem wiele pochwał, że  jest spektakl  o nas i naszej ziemi.
Najkrócej - detektyw Edward (skojarzenia jak najbardziej pożądane, w tej roli Michał Majnicz) ma przeprowadzić śledztwo w sprawie zniknięcia Ślązaków. Momentami jest całkiem zabawnie, naszego bohatera sufluje,  prowadzi  przez spektakl fantastyczną rolą Mirosława Żak, to bardzo fajny pomysł,  a towarzyszką podróży naszego detektywa jest niema Pola, sosnowieckie skojarzenie związane z jej imieniem jest właściwe. W pewnym jednak momencie ich wędrówki zaczyna się robić dość onirycznie, (jestem stosunkowo uczulony na oniryzm w teatrze), rzeczy zaczną się dziać we śnie czy - w głowie naszego bohatera. I znów  zderzenie z vox populi - podsłuchani  widzowie  tę  część spektaklu oceniali bardzo wysoko.

2020, grudzień 40. Warszawskie Spotkania Teatralne

Jolanta Janiczak

reż. Wiktor Rubin

Gwiazda niemieckiego przedwojennego filmu, Kurt Gerron, osadzony w Theresienstadt, otrzymuje propozycję, powiedzmy – nie do odrzucenia, żeby nakręcić propagandowy film o modelowym żydowskim getcie, gdzie życie osadzonych prawie nie różni się od beztroski kuracjuszy w uzdrowisku. I jesteśmy świadkami powstawania tego „dzieła”, na zrealizowanie którego Gerron ma 11 dni. Plan zdjęciowy jest jak najprawdziwszy, są rekwizyty, nieznane kuchni obozowej jedzenie na stołach, są zatrudnieni przy produkcji przebywający w Terezinie artyści, statyści, aktorzy.

To będą wyjątkowe dni ich życia, kompletnie absurdalne – biorąc pod uwagę okoliczności i – dla wielu z nich – ostatnie, z czego doskonale zdają sobie sprawę. Zatem – jak wygląda życie, gdy wiadomo, że za chwilę przyjdzie śmierć?

2018, grudzień, 11. Międzynarodowy Festiwal Teatralny Boska Komedia

POD PRESJĄ

Łukasz Chotkowski, Maja Kleczewska na podst. filmu J. Cassavetesa

reż. Maja Kleczewska

premiera 23 marca 2018

Faworyt do Grand Prix i laureat tejże nagrody na tegorocznej Boskiej Komedii i – zdecydowanie zasłużona nagroda dla najlepszej aktorki (Sandra Korzeniak), spektakl Mai Kleczewskiej podium podzielił – równie zasłużenie - z przedstawieniem Magdy Umer z warszawskiej Polonii, o którym pisałem tu.

No cóż, o presji właśnie. O tym, czego się oczekuje od kobiety, ściślej – czego „społeczeństwo” odeń oczekuje, i co – jeśli ta kobieta, matka, żona itd. – owych oczekiwań nie spełnia. Ale także poruszająca próba zdefiniowania tego, co „normalne” a co nie. I jaka jest cena bycia „normalnym”. Przedstawienie przemyślane w każdym calu, dojmujące nieoczywiste, z faktycznie wielką rolą Sandy Korzeniak, ale i z dopracowanym drugim planem, bardzo dobry Piotr Bułka jako Nick, rewelacyjny epizod Antoniego Gryzika (ojciec Mabel). Wypełniona po brzegi krakowska sala ICE oglądała to przedstawienie jak zahipnotyzowana, widziałem łzy w oczach, długie owacje itd.

2016, październik

LENI RIEFENSTAHL

I.Gańczarczyk, Ł.Wojtysko

reż. Ewelina Marciniak

premiera 5 listopada 2016

Jechałem do Katowic z ogromnymi oczekiwaniami, zachwycony Księgami Jakubowymi pani Eweliny w stołecznym Powszechnym. Leni jednak rozczarowała. Aktorzy co prawda grają świetnie (i z poświęceniem), ale tekst wydał mi się jakby niedokończony, poszarpany, bez kropek ani nawet znaków zapytania. A pytania są ważne – czy cel uświęca środki? Czy Riefenstahl powinna była kręcić filmy tylko dlatego, że mogła, bo mieli do niej słabość Hitler z Goeringiem? Wreszcie - czy talent usprawiedliwia kolaborację z mordercami. Cóż, jest kojarzona do dziś z faszyzmem i ten epizod w jej bardzo długim życiu opisywała w kilku autobiografiach. Która z nich i - czy w ogóle któraś - jest prawdziwa? Nie mam pewności, czy Elfriede Jelinek – ważna w spektaklu postać, pewnego rodzaju prokurator pamięci – zna na to pytanie odpowiedź.

Ewelinie Marciniak świetnie wychodzą sceny choreograficzne z nagimi aktorami. Ta erotyczna, nie pornograficzna ze Śmierci i Dziewczyny, orgia w Księgach, taniec Nubijczyków w Leni. I jakkolwiek to zabrzmi – jest p. Ewelina jedynym reżyserem w kraju, który aktora umie rozebrać i wie, po co to robi. Dlatego i w tym przedstawieniu tenże kostium nie wywołuje zażenowania ani u aktorów, ani u widzów. Ale faktycznie – Leni jest raczej dla widzów dorosłych.