STARY TEATR W KRAKOWIE

2022, grudzień, Boska Komedia

BAŚŃ O WĘŻOWYM SERCU
Beniamin M. Bukowski i Amadeusz Nosal na podstawie Radka Raka

reż. Beniamin M. Bukowski

Baśń, istotnie.

Może nie dla najmłodszych, gdyż na scenie pojawia się przemoc (acz za kulisami), gdy Pan Bogusz daje Jakóbowi baty za niesubordynację. Mamy więc opowieść o dawnych dawnych czasach, z bohaterem spotykającym na swojej drodze i ludzi ale i stwory rozmaite, w tym wypadku – jak łatwo zgadnąć – węże, które pomogą Jakóbowi spełnić jego marzenie – otóż chce być Jakób panem. Trochę po to, żeby się na Boguszu zemścić, ale głównie po to, żeby sprawdzić, jak to jest być kimś innym niż pozbawione właściwie wszelkich praw wsiowe popychadło. I to marzenie się spełni. Za jaką cenę? I czym tak naprawdę ów Pan różni się od swojego pachołka, który wkrótce z okrucieństwem przeleje hektolitry pańskiej krwi?

Spektakl jest grany na bardzo niewielkiej Nowej Scenie NST i nie mam pewności, czy aby duch Jakóba Szeli się na tej małej przestrzeni ździebko nie dusił, jabłonka zajmowała połowę przestrzeni, mieliśmy i siedmioro aktorów na scenie, do tego piękne projekcje, ale zamiast kameralności poczułem się nieco klaustrofobicznie. Kto wie, czy nie był to zabieg celowy?

2022, maj, Warszawskie Spotkania Teatralne

HALKA

Natalia Fiedorczuk, Anna Smolar, zespół

reż. Anna Smolar

premiera 17 kwietnia 2021

Wszystko idzie względnie dobrze aż właściwie do finału (opery, a zakończenia aktu 1. w spektaklu) , w którym Halka zdecydowanie odmawia rzucenia się wir i zejścia z tego świata. Powoduje to daleko idące konsekwencje w akcie drugim, w którym opiekunem córki Halki i Janusza zostaje Jontek, z poświęceniem i czułością się maleństwem opiekujący. Zauważmy, że w oryginalnym libretcie jest niewielki problem dramaturgiczny z owym dzieckiem - tak nie bardzo wiadomo, jakie są okoliczności jego nadejścia na świat i nad tą niekonsekwencją świat przechodzi wyjątkowo obojętnie. Więc twórcy owo niedociągnięcie librecistów z wdziękiem naprawiają.    

Zabawa była pyszna. Spektakl Anny Smolar jest fantastycznie zagrany, po prostu widać, że aktorzy lubią w Halce grać, bawiąc się swoimi postaciami i rolami (Stolnik się nawet raz ugotował). Olśniewa i Magda Grąziowska w roli Zosi i znakomity w roli Jontka Łukasz Stawarczyk; fantastyczny zupełnie w roli Janusza - Radosław Krzyżowski, wszyscy. Zwrócę jednak szczególną uwagę na rolę Karoliny Kraczkowskiej, dzięki której choreografia (wszyscy recenzenci słusznie zwracają na to uwagę) jest RÓWNORZĘDNYM bohaterem tego spektaklu, wielkie brawa dla Pawła Sakowicza.

2022, kwiecień

Marzenia polskie / Les rêves polonais

Hubert Sulima na podstawie Michała Bałuckiego

premiera 22 kwietnia 2022

Mamy oto opowieść niczym z bajki o mchu i paproci, skojarzenie wcale nie tak wulgarne, gdy się przyjrzymy muchomorkowej scenografii. Opowiada nam więc Jędrzej Piaskowski historię o dawnych Polakach, o ich marzeniach i aspiracjach, rzecz jasna najzupełniej współcześnie, z diagnozą czy też morałem zgoła nie zaskakującym - nie byliśmy wówczas i dziś też nie jesteśmy bez wad. No, w pewnym uproszczeniu mówiąc.

Niestety, choć scenografia, aktorstwo i ogólnie – zamysł – były całkiem pyszne, nie będę ukrywał, że dość mocno się wierciłem, szczególnie w 1. akcie, tak jakbym czekał na jakieś deus ex machina, a może po prostu tekst Bałuckiego był nudnawy, mimo że wszyscy się starali go pokazać najfikuśniej jak się da? Może właśnie w tej „fikuśności”, w tym przerysowaniu tkwi diabeł? Michał Majnicz w roli Radoszewskiego co prawda na początku okropnie śmieszy, ale i w którymś momencie już się z nim osłuchujemy i waść – pardon - trochę później przynudza. Z największym zachwytem natomiast patrzyłem na pp. Aldonę Grochal i Beatę Paluch w rolach egzaltowanych panien, które nawet milcząc rościły sobie daleko idące pretensje.

2021, grudzień,  Festiwal Polska w IMCE

RODZEŃSTWO

Thomas Bernhard

premiera 19 października 1996 

Voss wraca po pobycie w zakładzie psychiatrycznym do domu, w którym mieszka z siostrami aktorkami, oglądamy przygotowania do pierwszego wspólnego obiadu. I to tyle? Tak, to właściwie tyle. I tej naszej trójce bohaterów uważnie się przez trzy godziny przyglądamy… Mamy oto spektakl z wielkimi rolami Agnieszki Mandat, Małgorzaty Hajewskiej - Krzysztofik i Piotra Skiby, dotkliwie bolesną ale i momentami zabawną - opowieść o rodzinie, o przeszłości, i - last but not least - o sensie i istocie teatru.

2021, maj

ARIANIE 

Beniamin M. Bukowski

reż. Beniamin M. Bukowski

premiera 16 maja 2021 

O walce chrześcijan z chrześcijanami, o tym kim są dziś owi bracia polscy, a szczególnie – polskie siostry, o wierze, kościele i Kościele, i - o legendarnej polskiej tolerancji, z której tak dumni jesteśmy, a której autor troszkę uważniej się przyjrzał. Co zobaczył?

Jest to spektakl: inteligentny, prześmiewczy, lekki, treściwy, zwiewny, znakomicie zagrany, ironiczny oraz autoironiczny, prosty oraz – zrozumiały. Pozwolę sobie na dygresję, że pojawienie się na tych deskach mówiącego o ważnych sprawach przedstawienia cechującego się komunikatywnością - choć przecież niepozbawionego również cudownych zresztą metafor i innych środków stylistycznych (autor założył bowiem, że widz jest nie tylko inteligentny i posiada zasób podstawowej wiedzy, ale także, że umie z nich korzystać) – nie odjęło ani krzty majestatu narodowej scenie, przeciwnie. I choć były w Arianach momenty nieodparcie zabawne, w formie, w treści czy w niedopowiedzeniu – ostatecznie spektakl jakoś specjalnie pogodny nie jest, bo konstatacja, że ci wszyscy, którzy wierzą inaczej (lub w coś/kogoś innego) już dawno wyjechali – zaiste wysoce optymistyczna nie jest.

Karol Klugowski na podstawie T. Różewicza, H Müllera, T. Borowskiego, T. S. Eliota

premiera 17 lutego 2021 

Było to coś jednocześnie podłużnego i poprzecznego, bezczelnego i kruchego, improwizowanego i starannie przygotowanego, brawurowego i spokojnego, i tak dalej. Patrzyłem w każdym razie z zachwytem, z trudem próbując - zresztą niepotrzebnie - nazwać to, co widzę, gdyż czuję się bezpieczniej mając wkoło siebie rzeczy i zjawiska ponazywane. No, niech będzie kolaż. Albo może – i to lepsze - symfonia na słowa, choć naturalnie muzyki (znakomitej zresztą) nie zabrakło, wszak reżyser jest i muzykiem i – co ważniejsze - kompozytorem.

Bo odniosłem takie wrażenie, że Tonąca dziewczyna nie została napisana czy wyreżyserowana, a właśnie SKOMPONOWANA. I to z elementów do siebie pozornie nie pasujących, a jednak wszystko pięknie się układało, nie mam co do tego wątpliwości – w dużej mierze dzięki aktorom NST, którzy – co było widać – nie tylko weszli z dziecięcą ciekawością w tę zabawę (tak, zabawę), ale i wspaniale się w niej odnaleźli, nie wychodząc jednak poza klasyczną hm… pięciolinię, choć przecież okazje do szarży były, a świecącą się jasno perełką tego spektaklu jest cudowny dialog Ewy Kaim z Błażejem Peszkiem.

SAVANNAH BAY

Marguerite Duras

premiera 14 lutego 2021

A może to jest jeden z tych spektakli, który nie powinien być pokazywany on-line? Może - skoro to rzecz o istocie aktorstwa i sensie teatru, to po prostu MUSI być zagrany dla widzów na widowni, a nie - po drugiej stronie Internetu? No nie wiem, bo - mimo bowiem pewnego wzruszenia, że za moment, po latach przerwy, zobaczę ukochaną aktorkę; mimo zupełnego wyłączenia otoczenia na tę godzinę, żeby nic nie przeszkadzało, mimo ogromnego skupienia, w jakim oglądałem ten spektakl - coś nie zadziałało, nie chwyciło, nie wystarczająco mocno obeszło, o zgrozo – również w którymś momencie znużyło. Co?

2020, styczeń

Paweł Demirski
reż. Monika Strzępka

premiera 31 grudnia 2020

Pomysł był świetny, mianowicie porozmawiać z widzami o ich seksie codziennym. O - nieumiejętności mówienia o seksie, nazywania swoich potrzeb, o uprawianiu tegoż seksu, a przede wszystkim – o jego nieuprawianiu, z rozmaitych zresztą powodów, kulturowych czy politycznych. Poznajemy m.in. chorą na raka pacjentkę, która wierzy w swoje uzdrowienie dzięki seksowi grupowemu z koszykarzami, matkę księdza, która odkrywa orgazm podczas startu samolotu, mamy polityka, nie w stu procentach heteroseksualnego i gotowego na wiele (naprawdę wiele), żeby utrzymać władzę, jest para z wieloletnim stażem w poczekalni terapeutki, czy – Harvey Weinstein – odbywający karę w więzieniu i sarkający na nienowoczesność systemu penitencjarnego i niedogodności, jakich muszą doznawać osadzeni – jeśli wiecie, co mam na myśli. No i ci bohaterowie poruszają w mniej lub bardziej udany sposób rozmaite kwestie związane właśnie z seksem.

SŁOWACKI UMIERA

Konrad Hetel, Radek Stępień

reż. Radek Stępień

premiera 27 września 2019

Krótko, bo krótkie.

Słowacki naprawdę wielkim poetą był i Radek Stępień wcale tego nie postponuje, przeciwnie, dodaje jedynie (jedynie?) poecie ludzką twarz, okrasza ten jego topos normalnością, ludzkimi odruchami, słabościami rozmaitemi, jakimiś rozterkami, ździebko sobie dworując przy okazji - i z Mickiewicza, który przecież już się urodził na cokole ze spiżu, jak - i z romantyczności czy też raczej – romantyzmu - w ogóle.

2019, grudzień

PANNY Z WILKA

Jarosław Iwaszkiewicz

premiera 1 marca 2019

No przecież nie można było ócz i uszu oderwać od sceny. Ciekawe, czy Iwaszkiewicz w ogóle zdawał sobie sprawę, że napisał coś tak pięknego.

Wszystkie kobiety są w tym spektaklu owszem z Iwaszkiewicza wyjęte, ale jednak nie autor, a reżyserka, ściślej mówiąc - dramaturżka udzieliła im głosu, odbierając go trochę Wiktorowi. Agnieszka Glińska każdą z sióstr traktuje z czułością, nie odbierając im jednak siły, nie litując się nad nimi, Wiktor jest znów obok, a choć każda w nich się w nim kochała, wiedzą, że dziś miłość nie wróci, a tamta, sprzed lat - choć może niespełniona - uczyniła je silniejszymi, dziś Wiktor jest dla nich tylko wspomnieniem, tylko lustrem, w którym się odbijają ich wizerunki, a z tego, co widzą – mogą być dumne, bo są piękne, silne, zdecydowane. Bo przemijanie – przecież także dzięki Wiktorowi – przyjmują z jakąś franciszkańską niemal pogodą, czasem tylko może podszczypując studentów bawiących w Wilku. (W jednej ze scen ze studentami zawiał zwiewny wiaterek dwuznaczności, Iwaszkiewicz lepiej by tego nie pokazał).

Wiktor na scenie jest, nawet dwóch (jako młody – Szymon Czacki, starszy – Adam Nawojczyk), ale jak wspomniałem – na scenie rządzą kobiety. Role Doroty Segdy, Ewy Kaim, Anny Radwan, Pauliny Puślednik i Natalii Chmielewskiej są po prostu fantastyczne.

2019, grudzień

NIECH ŻYJE POLSKA/SZTUKA PRAWICOWA

Radosław B. Maciąg

reż. Radosław B. Maciąg

premiera 11 października 2019

To jeden z tych spektakli, o których nie można zbyt wiele napisać, żeby nie zepsuć odbioru. Więc tylko krótko.

Siedząc w wygodnym fotelu na widowni małej sceny nie mogłem od tejże sceny oderwać wzroku, nie dowierzając właściwie zmysłom. W tym przedstawieniu był bowiem: początek, środek i koniec, może nawet niekoniecznie w tej kolejności, w tym wypadku - bez znaczenia, był pomysł, suspens, dobre aktorstwo, talent, wrażliwość oraz – nie bójmy się tego słowa - patriotyzm.

Bowiem przy użyciu faktycznie najprostszych środków reżyser opowiedział nam – mówiąc w pewnym uproszczeniu - historię powstańca, pytając o sens i znaczenie tytułowego okrzyku i - o polską martyrologię, zastanawiając się, co to właściwie dziś znaczą napisy na pomnikach – gloria victis, chwała pokonanym.

NADCHODZI CHŁOPIEC

Han Kang, M. Wierzchowski, D. Sołtysiński

Poprzednio widziane przeze mnie spektakle p. Marcina dotykały absolutu. Ten był męczący i irytujący (to akurat jak sądzę zamierzenie twórców), a w całości – niestety letni. Nie zrobiły bowiem na mnie wrażenia dokładne opisy tortur, jakim byli poddawani koreańscy powstańcy, nie dowiedziałem się niczego więcej o wojnie niż wiem, o tym – co robi z ludzi, na każdym poziomie, że jest niewymazywalna, że zmienia DNA. Dosłowność zabiła (nomen omen) pierwszą część spektaklu, nie lubię tak.

Akt drugi, już „stacjonarny”, widzowie spektakli p. Marcina wiedzą, o co chodzi, rozgrywa się w Polsce, współcześnie czy też w niedalekiej przyszłości, kilka lat po tajemniczej śmierci Filipa, jego siostra prowadzi na własną rękę śledztwo, próbuje dojść do prawdy. Po co jej ta prawda? I ile łączy te oba te światy – koreański i polski? Nic. Wszystko. Trochę. To już każdy sam widz niepotrzebne skreśla i - chyba trochę o tym jest ten spektakl, przyglądający się także, a może przede wszystkim - sensowi i roli żałoby, zwracam uwagę na najbardziej dojmującą scenę tego przedstawienia, w której matka od 20 lat każdą rocznicę śmierci swojego syna obchodzi jak pierwszą, nie umiejąc się z jego stratą pogodzić.

2018, grudzień, 11. Międzynarodowy Festiwal Teatralny Boska Komedia

ROK Z ŻYCIA CODZIENNEGO W EUROPIE ŚRODKOWO-WSCHODNIEJ

Paweł Demirski

reż. Monika Strzępka

premiera 30 listopada 2018

Ludzie się dzielą – zaczyna Anna Dymna – oczywiście – na mądrych i na głupich, ale też na przykład na tych, co solą od razu, i na tych, co dopiero spróbowawszy, na chowających masło do lodówki i – na trzymających je na blacie. Właśnie o tym jest ten niewesoły w sumie spektakl. Choć zauważmy – momentów cudownie zabawnych nie brakuje, publiczność łzy ze śmiechu wypłakuje (polska, bo jury zza granicy np. nie zrozumiało niektórych asocjacji, nie dziwne, i w którymś bardzo zabawnym momencie siedziało z kamienną twarzą, co – znów było zabawne, w każdym razie dla obserwujących), niektóre kwestie są rozpisane niczym stand-upy, z którymi aktorzy Starego radzą sobie tak, że ócz i uszu (ósz?) nie można od nich oderwać, ja nie mogłem oderwać wzroku od Doroty Pomykały, ale fantastyczni również wspomniana Anna Dymna, Anna Radwan, Dorota Segda, świetny Szymon Czacki, wszyscy. 

Dostaje się: polskiej klasie średniej, roszczącej sobie, dostaje się polskiej edukacji, kulturze, tej w znaczeniu mówienia dzień dobry i w znaczeniu pomników wieszczów, dostaje się i to dość bezkompromisowo i z nazwiska urzędnikom z ministerstwa na Miodowej, z pewnością jednak owa bohaterka ma wiele dystansu do siebie, a i sama, jak się zjawi w Starym, w co wątpię, uśmieje się serdecznie. 

2017, czerwiec

WESELE

Stanisław Wyspiański

reż. Jan Klata

premiera 12 maja 2017

Prawie jak Dziady Dejmka – westchnęła jedna z widzek, stojąc w kolejce po wejściówki przy Jagiellońskiej. Prawie. Bo jak twierdzi moja teściowa - była i widziała – Dziady były spektaklem raczej kiepskim, podczas gdy Wesele w Starym jest przedstawieniem wielkim.

Trzy godziny mijają niespostrzeżenie. Nie pamiętam tak dokładnie tekstu Wesela, ale mam wrażenie, że Jan Klata odniósł się doń z szacunkiem, w każdym razie fraza Wyspiańskiego w ustach fantastycznych aktorów Starego brzmi jak… baśń, jak przestroga, jak nagana, jak czułość, jak tęsknota, jak wyrok. Kilka scen wbija w fotel, nawiedzenie Poety przez Rycerza Czarnego, monolog Stańczyka, finał. 

Okoliczności, w których oglądamy ten spektakl, są przykre. Szkoda teatru, szkoda zespołu, szkoda talentu. Mało było Polskiego we Wrocławiu, prawda? Gdy Czepiec pyta Dziennikarza, cóż tam panie w polityce, rozlega się histeryczny śmiech, który zostaje w głowie i ją rozsadza. Próżno też spodziewać się tańca Chochoła, bo jest nim cały ten spektakl, jakby zatańczony do zupełnie innej muzyki niż nam teraz grają. 

2017, kwietnia - 37. Warszawskie Spotkania Teatralne

PODOPIECZNI

Elfriede Jelinek

Reż. Paweł Miśkiewicz

Premiera 9 kwietnia 2016

Widzowie wychodzili poruszeni, a ja zirytowany. Najwyraźniej jestem nieczuły na los uchodźców albo na prowokację austriackiej noblistki. A może nie? Skoro po Wściekłości w Powszechnym prawie nie mogłem ze wzburzenia spać? No nie wiadomo.

Rzecz jest o uchodźcach z roku 2014 i Jelinek napisała Podopiecznych o wiedeńskich wydarzeniach związanymi z nimi. Przyjechali do Europy po lepsze życie, z Afganistanu i z Pakistanu, zaproszeni uprzejmie przed jednego z ważnych europejskich polityków (mówiąc ściśle: jedną polityk). 

Widziałem rok później w Wiedniu, nie w kościele - ale na nowo oddanym dworcu centralnym - koczujących uchodźców syryjskich. I tym i tamtym Austria stawia pewne warunki, mają – mówiąc w pewnym skrócie – żyć tak, jak żyją Austriacy. I zdaje się, że ten dość naturalny warunek jest niespełnialny, wbrew padającym ze sceny – CHCEMY – większość nie chce.

2017, marzec - Festiwal Sztuk Przyjemnych i Nieprzyjemnych w Łodzi

TRIUMF WOLI

Paweł Demirski

Reż. Monika Strzępka

Premiera 31 grudnia 2016

Historii złych jest na świecie cała masa. Łatwo je znaleźć i opowiedzieć, gorzej z tymi dobrymi. Bo po pierwsze – częściej są ukryte, po drugie – bywają bezbronne i łatwo je wyśmiać, wreszcie – bywa, że ocierają się o okropną egzaltację. Ale mimo wszystko, dobre historie są nam do życia bardzo potrzebne. Jak tlen. 

Krakowski spektakl widziałem w Łodzi w ramach Festiwalu Sztuk Przyjemnych i Nieprzyjemnych. Łódzka publiczność po tym przedstawieniu dosłownie zwariowała, i nie chciała aktorów ze sceny wypuścić, bisowali trzykrotnie. I podobno zawsze dzieje się to samo. Śmiałem się do łez, kilkakrotnie na granicy histerii, a widzowie obok i tę granicę przekraczali. 

Rzecz traktuje o: drużynie Samoa, której wreszcie udaje się strzelić gola, o przyjaźni człowieka i pingwina, o unii walijskich górników i gejów, o mongolskim chłopcu, który wygrał wyścig konny i o tym, że nie wie, co to aktorstwo ten, kto nigdy nie był Świętym Mikołajem. I o innych fajnych historiach, niekiedy bardzo egzaltowanych.