TEATR KOCHANOWSKIEGO W OPOLU

2023, marzec

LOS ENDEMONIADOS/BIESY

Marcin Wierzchowski, Daniel Sołtysiński

reż. Marcin Wierzchowski

Premiera 13 maja 2022

Najkrócej – mamy rok 1973 i zdychający, ale wciąż bardzo groźny reżim Franco w Hiszpanii. Aktorzy z prowincjonalnego teatru na południu Hiszpanii wystawiają Biesy, bo w inny sposób nie mogą wykrzyczeć gniewu i bezsilności wobec zbrodniczej władzy. Spektakl powstaje, ale podczas premiery w teatrze wybucha pożar, w którym giną i aktorzy, i publiczność. Przypadek?

Kilku scen z tego spektaklu nie da się zapomnieć, nie da się także przestać o nim myśleć długo po wyjściu z teatru. Mija ponad miesiąc od mojej wizyty w Opolu, a ja cały wciąż jestem w tych Biesach. Ostatnio tak mnie „trzepnęło” chyba na Friedmanach tego samego reżysera. Gdybym zobaczył to przedstawienie w jeszcze poprzednim sezonie, myślę, że znalazłoby się na pierwszym miejscu mojego prywatnego zestawienia, ponieważ jest w tych Biesach coś takiego, taki może rodzaj emocji, który może dać tylko teatr, właśnie po to „coś” tyle czasu spędzam na widowniach, znajdując „to” tylko od wielkiego święta. Może także dlatego, że to rzecz o tym, że teatr w którymś momencie styka się z prawdziwym życiem, i bywa wobec niego bezsilny, mamy pewną przestrogę, a jednocześnie – może paradoksalnie – gorliwe wyznanie wiary w teatr, który bywa także ostatnim miejscem na jakiekolwiek słowa, w sytuacji, gdy nie ma już nic do powiedzenia, bywa - ostatnią nadzieją.

luty, 2023

PÓŁ NA PÓŁ

Jordi Sánchez, Pep Antón Gómez

reż. Adam Biernacki

premiera 11 lutego 2022

Mamy oto historię dwóch przyrodnich braci – Karola i Jana, jeden z nich opiekuje się od lat obłożnie chorą matką, jest takim trochę safandułą, z nieuregulowanym życiem osobistym i kiepsko płatną pracą. Drugi z braci natomiast ma wymagającą żonę, dorosłe leniwe dziecko i - ogromny dług do spłacenia. Pierwszy jest już zmęczony takim życiem, drugi – pilnie potrzebuje pieniędzy i czeka jak kania dżdżu spadku. Obaj zatem są zainteresowani, żeby mamusia jak najprędzej raczyła zejść, problem jednak w tym, jak  hipotetyczny spadek podzielić?  Czy po połowie to rzeczywiście po równo?

2023, luty

KOTKA NA GORĄCYM BLASZANYM DACHU

Tennessee Williams

reż. Radek Stępień

premiera 11 lutego 2023

Ten tekst w opolskiej inscenizacji lśni niczym brylant, niepokojąco wciąga, narkotycznie wręcz uzależnia od oparów tego dusznego powietrza znad Missisipi i od tych niewypowiedzianych słów, które są tu może ważniejsze niż te wykrzyczane, te wulgarne, te rzucone w pasji czy - te wypowiedziane z bezradności. Emocje, których nie widać, skrupulatnie przed światem chowane ważniejsze są tu od tych, którymi nasi bohaterowie ekshibicjonistycznie niemal przed światem się obnoszą. Nawet nie mam na myśli relacji Bricka i Maggie, z nieobecnym (a jednak jakby siedzącym na krześle obok zmarłym przyjacielem - Skipperem), a tę kipiącą od emocji – i jakoś wstydliwą jednocześnie - relację dwóch najbliższych sobie facetów, ojca i syna, który tak bardzo kocha jedno swoje obiektywnie mniej udane dziecko, jak - nienawidzi drugiego.

2022, maj, 62. Kaliskie Spotkania Teatralne

BADANIA ŚCIŚLE TAJNE

Iwan Wyrypajew

reż. Norbert Rakowski

Troje wybitnych naukowców stawia się - skuszonych być może wyjątkowo hojnym honorarium - na fokusowym badaniu, podczas którego pytani są przez ankieterów (świetne, „lektorskie” role Joanny Osydy i Karola Kosakowskiego) o rozmaite kwestie z życia zawodowego i prywatnego. Niektóre pytania badaczy są mocno niewygodne.                 

Pierwszy akt podobał mi się bardziej, a drugi – mniej, nie mam jednak pewności, czy jest to przedstawienie do „podobania” się, bo to jest taki teatr, z którym trudno się i zgodzić, i - pokłócić. Na wszystkie pytania, jakie autor stawia, podaje też właściwie gotowe odpowiedzi w taki - zauważmy - sposób, że niepodobna im nie przytaknąć, a jednak gdzieś tam zaświtało we mnie światełko alarmowe, że oto poddany zostałem jakieś manipulacji, to wrażenie (tak - wrażenie właśnie, nie - pewność) jest niesłychanie silne. Może tak miało być? Może.

2022, kwiecień, koprodukcja z Teatrem Dailes w Rydze

ROHTKO

Anka Herbut

premiera polska 9 kwietnia 2022

Jesteśmy oto w Nowym Jorku, w chińskiej knajpie,  zapach  sajgonek roznosi się po widowni. A w barze – obok Marka Rothko (i Mell, zwróćcie uwagę na  poruszającą scenę rozmowy o nieprzyjęciu zlecenia od Four Seasons) spotykamy m.in. kupca jego obrazu za 8,5 miliona dolarów, który to obraz okazał się falsyfikatem. Jak na tę sensację zareaguje marszandka? I jak to możliwe, że ten fejkowy obraz wzbudzał we właścicielu wzruszenia jak najprawdziwsze? Kilka lat temu obraz Rothki został sprzedany za 90 milionów dolarów... 

Ciekawe w związku z tym, czy np.  artefakt znaleziony na śmietniku, wart może dolara na wyprzedaży garażowej, może aspirować do miana dzieła sztuki, gdyż znalazcę do głębi porusza,  czy też – jest na to zbyt tani? A - ile w ogóle powinna kosztować sztuka? I kto oraz - na jakiej zasadzie ma prawo taki cennik konstruować? 

Rothko jest widowiskiem niesłychanie precyzyjnie zrealizowanym, rozgrywa się i na scenie i w projekcjach, w kilku planach; aktorzy przechodzą niemal niezauważenie z jednego do drugiego, z przeszłości w teraźniejszość, z kina do teatru (i odwrotnie), wreszcie - z roli, w którą się wcielają – w siebie. Chociaż… Czy akurat to w ogóle jest możliwe?

2022, styczeń

MISTRZ I MAŁGORZATA

Michaił Bułhakow

reż. Janusz Opryński

premiera 27 września 2019

Mamy oto Patriarsze Prudy, Berlioz i Bezdomny rozmawiają o Chrystusie, do rozmowy włącza się cudzoziemiec (pewnie szpieg), a potem Annuszka rozleje olej i wiemy, co będzie dalej… Tak, pojawienie się w Moskwie Wolanda ze swoją świtą sprawi, że mieszkańcy miasta będą świadkami niecodziennych - mówiąc najdelikatniej - wydarzeń. Pamiętacie, jest w powieści taka scena, w której wreszcie wolna Małgorzata leci (no cóż, na miotle) nad Moskwą. Nie da się tego pokazać w teatrze, no bo – i jak?

Otóż – da się! Ale może  nie będę Wam psuł tej niespodzianki.   

Nie pamiętam już, kiedy aż tak bardzo nie chciało mi się wychodzić z teatru, było to bowiem widowisko, co się zowie, spektakl zachwycający, perfekcyjnie zrealizowany i - co istotne - momentami wściekle trzymający w napięciu. Ale  niechaj i to pozostanie niespodzianką...

2022, styczeń, koprodukcja z Teatrem Śląskim w Katowicach

AMATOR 2020

Małgorzata Sobieszczańska i Norbert Rakowski

premiera 17 września 2021

Bohaterem Amatora 2020 jest syn Filipa Mosza (Dariusz Chojnacki), który także kręci film na zamówienie Dyrektora (świetny Rafał Kronenberger), cóż, wymowa filmu – podobnie jak u Kieślowskiego – nie jest właściwa. A ponieważ rzecz się dzieje współcześnie, mamy nie jak wówczas – kadrową, a menadżerkę HR (bardzo dobra rola Moniki Stanek), zaś żona Filipa - Karolina (Aleksandra Fielek) z nudów, w oczekiwaniu na dziecko, z przeproszeniem robi z siebie idiotkę w mediach społecznościowych. Jak się zakończy ta historia?

reż. Marta Streker

premiera 3 lutego 2018

Rzecz rozgrywa się w zaświatach, mamy męża, żonę i kochankę, jesteśmy świadkami śledztwa, postaci zbierają dowody zbrodni, mamy stół prosektoryjny jako element scenografii i jako miejsce miłosnych uniesień, jest kukła imitująca zwłoki i linie, którymi obrysowano ciała. Publiczność jako sędziowie albo – jako widzowie filmu kryminalnego, jak kto woli.

Nie będę ukrywał - z pewnym trudem mi się tego Leśmiana słuchało. Ździebko pogmatwane, przepoetyzowane, wydaje mi się, że zdecydowanie lepsze do czytania niż słuchania (Leśmianowi poszło w pięty, nie?) A skoro trudno się słucha, to i pewnie trudno się mówi, czy też - „podaje” - publiczność mówiła, że aktorzy świetnie „podają” tekst.

Właśnie dla aktorów „podających’ tekst warto jednak ten drobiazg zobaczyć, całej trójce faktycznie leśmianowy trzynastozgłoskowiec je z ręki, jest w tym wdzięk, jest talent, widać ciężką pracę nad – będę się upierał – wcale nie tak wdzięcznym tekstem.

Pedro Calderon de la Barca, Juliusz Słowacki

reż. Ignacio Garzia

premiera 16 marca 2019 

Piękne wizualnie przedstawienie, unosi się nad nim i polska mgła znad Gopła i taki spleen hiszpańskiego lata. Oniryczne (wszak życie to sen), o postaciach ze świata nierzeczywistego, więc jeśli ktoś nie ma z tymi obszarami kontaktu – tak jak piszący te słowa – może jednak zapaść w oniryzm.

Ale Tomasz mówił, że nie zrozumie Hiszpanii ktoś, kto nie uszczknie choć odrobiny Calderona, który jest tam i Mickiewiczem i Szekspirem, który jest tam chętnie i wszędzie grany, i bez Calderona nie da się w pełni zrozumieć ani współczesnej Hiszpanii ani jej wielkich jak np. Almodovara. No cóż, część festiwalowej publiczności przebąkiwała, że nudnawe, ale widziałem widzów dokumentnie pochłoniętych i szczerze wzruszonych tą opowieścią.

2019, kwiecień, 39. Warszawskie Spotkania Teatralne

ČESKẎ DĺPLOM

Piotr Rowicki

reż. Piotr Ratajczak

premiera 17 lutego 2018 

Czeska historia najnowsza jest faktycznie czymś niesłychanie teatralnym, działy się tam rzeczy, w które doprawdy trudno uwierzyć, zupełnie nie było tam jak w Szpitalu na Peryferiach, żena za pultem była złą kobietą, i w Pradze istotnie nie istniała po 1968 roku pora roku o nazwie „wiosna” i tak dalej. Więc jak ktoś tego wszystkiego nie wie, to będzie myślał, że to fikcja, tymczasem tak było. I mój jedyny problem z tym spektaklem polega na właśnie na tym, że te historie znam, czytałem książki i Szczygła i Surosza, trochę się tym interesuję, więc tego wieczoru niczego więcej się nie dowiedziałem. Ale mimo to owo niedzielne festiwalowe popołudnie było udane.

Krzysztof Szekalski oraz zespół

premiera 8 grudnia 2018 

Wyszedłem z przedstawienia bardzo niezadowolony gdyż program mnie okłamał. Miała być 1h45, a było o pół godziny dłużej. Ciekawe, bo w Opolu jest informacja o godzinie dwadzieścia. No niby nic, drobiazg, ale przecież ten spektakl (czy też projekt) też trochę o tym był, o szacunku dla widzów. Mamy oto siedmioro aktorów, którzy podejmują dyskusję o Jerzym Grotowskim, w moim spektaklu wdzięcznie i kompetentnie moderował całość Roman Pawłowski ale kiedy głos zabrali prelegenci, zacząłem się irytować, bo nie lubię teatru zajmującego się samym sobą, odniesienia do tu i teraz tudzież osobiste wycieczki były czytelne tylko dla wtajemniczonych. Takie - wiecie - powiedzonka, żarciki.

Jednak im więcej czasu mija od tego spektaklu, tym częściej doń wracam, bo olśniło mnie w którymś momencie, że to wcale nie jest rzecz o Grotowskim! Jego legenda, praca, życie, tak dokładnie analizowane przez teatrologów z całego świata - jest tylko pretekstem do zadania pytania, o to, czy nam w ogóle wolno grzebać (nomen omen) w życiu zmarłych, szczególne tych wielkich, jakie się z wnioskami z tych kwerend wiążą konsekwencje, i co te absurdalnie niekiedy szczegółowe wnioski dają nam wszystkim, w wypadku Grotowskiego – jego wyznawcom. No właśnie, co?

2017, kwiecień, koprodukcja z Teatrem Współczesnym w Szczecinie, 37. Warszawskie Spotkania Teatralne

ŚLUB

Witold Gombrowicz

reż. Anna Augustynowicz

premiera 10 września 2016

Były owacje na stojąco, były szepty, że prawie jak Jarocki, że Grzegorz Falkowski niczym sprzed lat Jan Englert… A Pani Profesor przypomniała, że Ślub to jeden z największych polskich tekstów dramatycznych wszech czasów. Jerzy Jarocki wystawiał Ślub sześciokrotnie i za każdym razem było o czym innym. A o czym było to przedstawienie? Oglądałem niczym biała tablica, bo Iwon widziałem kilka, ale Ślub po raz pierwszy, nie miałem więc narzutów interpretacyjnych (sic!). 

O języku. I Ionesco się tu chowa. O języku, którym wydaje nam się, że się porozumiewamy. O bełkocie, w którym się lubujemy, o pustosłowiu, które nami rządzi, o autokreacji, tak łatwej dziś dzięki internetowi, poprzez którą robimy z siebie kogo innego, idiotów najczęściej, ale tego nie widzimy, bo widzieć nie chcemy.